Γράφει ο Χρήστος Α. Τούμπουρος
Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πηγή» το βιβλίο της Κατερίνας Σχισμένου με τον τίτλο «Στοιχειωμένη Ήπειρος». Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων (18 εν συνόλω), αυτοτελή, έχουν όμως σχέση με ιστορίες που απεικονίζουν την υφή και τη δομή της Ηπειρώτικης ζωής. Ιστορίες που έμειναν κρυμμένες -χρόνια πολλά- και που αποκαλύπτονται με έντεχνοαφηγηματικό, αλλά και παθιασμένααποκαλυπτικό τρόπο καιπου ουσιαστικά συνθέτουν «ένα χρονογράφημα του σκοτεινού μυστηρίου μιας ολότελα άγνωστης Ηπείρου, που έχει ακόμα πολλά να μας αφηγηθεί και να φέρει στο φως».
Ο όρος στοιχειώνω σημαίνει πως θυσιάζω άνθρωπο ή ζώο στα θεμέλια ενός κτίσματος για να γίνει στοιχειό που θα το προστατεύει. Η στοιχειωμένη Ήπειρος έχει και στοιχειωμένα γεφύρια, ναούς, σχολεία… Άλλα καταγεγραμμένα κι άλλα καταχωνιασμένα. Αυτά τα καταχωνιασμένα, πολλά από αυτά, βγαίνουν στο φως. Άνθρωποι που έζησαν στο περιθώριο αλλά διψούσαν για ζωή, γυναίκες με παρθενική αγνότητα και με ιώβεια υπομονή.
Περήφανες και επιβλητικές φωνές που τις καταπάτησε η επιβολή, η εκμετάλλευση και η σιωπή. Συμπεριφορές και καταστάσεις απαράδεκτες, μάρτυρες και μαρτύρια, «κεκοπιότες και πεπονημένοι» υψώνονται και καταξιώνονται στη συνείδηση του αναγνώστη. Ένας κόσμος, μια ζωή αβίωτη. Ο διπλανός μας, ο γείτονάς μας. Η δράση της «ακατανόμαστης», της φουρλαΐδας.
Σ’ αυτό το βιβλίο περνά όλη η κοινωνική πραγματικότητα, όλα όσα γίνονται αλλά δεν φαίνονται, βιώνονται όμως και δεν «καταπίνονται». Τα κρυφά και τα φανερά, τα όσια και τα ανόσια, τα άδικα και κυρίως ευτελή, η λειτουργία της σκάλας, όχι το ανέβασμα αλλά το «πέσιμο», η αγορά αλλά και η εξαγορά της ευτυχίας καθόσον «η ευτυχία αγοράζεται και, ενίοτε εξαγοράζεται».
Συχνάζωγραφίζεται η αγωνιώδης ταραχή-προσπάθεια εξιλέωσης ή λύτρωσης. Τάξιμο για παρηγοριά και κάθαρση. Που στην ουσία δεν την πετυχαίνεις ούτε με τα χρυσά ρολόγια, μα ούτε με το τάξιμο και τηνπαράκληση στην Παρηγορήτισσα. Στρατιώτης ή άνθρωπος, πολίτης ή καταδότης, ελεήμων ή «καρπωτής», κληρονόμος ή άπατρις; Γιατί απλά, «και την πατρίδα δεν την κληρονομείς, αλλά τη διεκδικείς».
Ιστορία δραματική, θρήνου, κλαυθμού και οδυρμού. Ιστορίες κατάδοσης και παράδοσης ανθρώπων «για το χωράφι», «για την όμορφη γυναίκα». Ιστορίες αίματος που ο κύκλος του αίματος αιμορροεί και αποδίδει δικαιοσύνη. Αυτό επιτάσσει η νομοθεσία της ζωής. Το έγκλημα θα τιμωρηθεί. «Ποτέ, κανένα έγκλημα δεν έμεινε ατιμώρητο, πάντα η τιμωρία και η δικαιοσύνη παραφυλά». Φυλάγει όμως αξίες και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Ο προβληματισμός…Ο κύκλος, ο κανόνας της ζωής, η άγραφος-όχι απρόβλεπτη τιμωρία- η θεία Δίκη και η αποκατάσταση δια της τιμωρίας. Ηθικώς επίμεμπτον σε ανήθικη συμπεριφορά. Δράματα που εκτυλίχτηκαν, μαρτυρίες που έμειναν κρυφές από μάρτυρες που το μαρτύριό τους βίωσαν τα καταράχια της Πίνδου.
«Το χάσμα π’ άνοιξε ο σεισμός ευθύς εγιόμοσ’ άνθη». Μπορεί να είναι κανόνας, μπορεί να «βρέχει» άνθη και καταλάγιασμα ψυχής, όμως ενδέχεται να κατατρύχεται η «άκαρδη ψυχή» από μίσος και απανθρωπιά, από κακία και μοχθηρία. Η βροχή ποτίζει, αλλά αν είναι ιογενής μας πλημμυρίζει με μίσος, πάθος και συμπεριφοράανεκδιήγητη. Και σε βάρος παιδιών ακόμη. Ο παθιασμένος δεν ορρωδεί. Ανείπωτα εγκλήματα, καταχωνιασμένα, αμπαρωμένα και ασφαλισμένα με βαριές κλειδαριές, σε «παλάτια και ακριβά τείχια» που όζουνκακία και μοχθηρία. Παράλληλα όμως κι ανεπούλωτες πληγές. Ευχή να μην κακοφορμίσουν…
Ιερά είναι τα κειμήλια όταν βρίσκονται σε χέρια με συνείδηση και λεβεντιά. Η αξία τους αναντικατάστατη, εφόσον το νιώθουν οι κάτοχοι. Τα αυτιά κοσμούνται στην ουσία με ό,τι ακούνε από την ψυχή, γιατί με τα κλεμμένα σκουλαρίκια οι μεγάλες Κυρίες παρακούνε και γίνονται χαμερπείς υπηρέτες ατιμίας και «σάπιων χαμόγελων».
Αληθινές ιστορίες, ανασκαλεμένες από το βαθύτατο και θεοσκότεινο κατάβαθο της μνήμης. Βασανιστικά διδάγματα, καταιονισμός από συμφορές, η σφαγή των 317 και η συνέχεια της «κοινωνικής σφαγής» διδάσκουν πως «Χαρές και πλούτη κι αν χαθούν, και τα βασίλεια κι όλα, τίποτα δεν είναι σαν στητή, μένει η ψυχή κι ολόρθη». Γι αυτό το βιβλίο είναι οπωσδήποτε και διδακτικό. «Η ζωή κάνει κύκλους και μας βρίσκει εκεί που χρωστάμε ή μας χρωστά».
Το βιβλίο είναι ένας ωκεανός όπου συμφύρεται το ωραίο και το πικρό, το αντικειμενικό και το λατρευτό, το αποκρουστικό και το διδακτικό. Με λεπτότητα και υψηλή γλωσσική επάρκεια διαπραγματεύεται τα θέματα, με αντικειμενικότητα παρουσιάζει γεγονότα και ζωγραφίζει πρόσωπα. Μια φωνή υπεράσπισης, όσοι/ες πόνεσαν, εδώ θα βρουν απάγγειο, κι όσοι/ες σιώπησαν,εδώ κραυγάζουν. Ένας αληθινός τηλεβόας, μια δυνατή στεντόρεια φωνή.
Καλοτάξιδο…