Έχοντας μια απόσταση πλέον από την ολοκλήρωση της γέφυρας της Πλάκας ποιά είναι η δική σας αίσθηση και σκέψεις;
Η δική μου αίσθηση είναι πως το γεφύρι της Πλάκας είχε την τύχη που που τόσα άλλα γεφύρια δεν είχαν. Ξαναστήθηκε στα πόδια του για να γεφυρώσει τον Άραχθο. Εδώ πρέπει να αναφέρω την ευνοϊκή συγκυρία της καταστροφής με την ύπαρξη της κυβέρνησης του Τσίπρα, Τζουμερκιώτικης καταγωγής, που πίεσε τα πράγματα και την γραφειοκρατία με τις γνωστές αγκυλώσεις. Λειτούργησε υποδειγματικά και μέσα σε χρόνο ρεκόρ η γέφυρα αναστηλώθηκε.. Για τους έχοντες καταγωγή από τα Τζουμέρκα , είναι έργο που δημιούργησε συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης. Είναι γεφύρι υψηλού συμβολισμού , αποκαθιστά μια ισορροπία στους Ηπειρώτες που η σχέση με την πέτρα και τις κατασκευές της αλλά και τα πέτρινα γεφύρια έχει ένα βάθος. Λίγα είναι τα σπίτια της περιοχής που κάποιος δικός τους πατέρας ή παππούς να μην έχουν σχέση με την πέτρα.
Μετά την αναστήλωση, θεωρώ πως είναι έργο που μπορεί να συμβάλλει στην γνωστοποίηση της περιοχής και να αξιοποιηθεί απ’ την τοπική κοινωνία , να γίνει σημείο αναφοράς με τεράστιο οικονομικό όφελος.
Η αισθητική του αξία είναι τεράστια και μοναδική και μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης για επισκέπτες, μελετητές για θαυμαστές του Αράχθου ποταμού.
Μπορεί να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας για σχολεία, τεχνικά ιδρύματα, συλλόγους. Να απολαύσουν το μοναδικό της ύψος, ιδιαίτερα στο κέντρο, της καμάρας που την κάνει ξεχωριστή.
Οι ποιητές και οι λογοτέχνες, οι λαογράφοι, οι διαφημιστές μπορούν να πουν πολλά και καλύτερα από μένα.. . Η γέφυρα της Πλάκας μπορεί να γίνει πασίγνωστη στη χώρα μας και όχι μόνο. Το εγχείρημα της αναστήλωσης , του μεγαλύτερου μονότοξου γεφυριού των Βαλκανίων μπορεί να αποτελέσει πρότυπο αναστήλωσης και για άλλα πέτρινα γεφύρια στον κόσμο.
Ποιές ήταν οι αντικειμενικές δυσκολίες στην πραγμάτωση του συγκεκριμένου εγχειρήματος;
Οι δυσκολίες που συναντήσαμε εμείς και αναφέρομαι μόνο στο χτίσιμο της πέτρας όπως πρωτοχτίστηκε από τον πρωτομάστορα Μπέκα ήταν αρκετές. Το στοίχημα που έπρεπε να κερδίσουμε ήταν να ξαναγυρίσουμε 150 χρόνια πίσω στην τέχνη και επεξεργασία της πέτρας μόνο με τα χέρια και με τα εργαλεία με τα χέρια. Οι τεχνίτες που υπάρχουν σήμερα στην αγορά, ασχολούνται περισσότερο με χτίσιμο της πέτρας και μάλιστα υπό την μορφή των επενδύσεων. Έτοιμοι τεχνίτες δεν υπάρχουν, χρειάστηκε αρκετός χρόνος μέχρι να εξοικειωθούν με το μπατικό χτίσιμο που απαιτούσε το γεφύρι. Η μελέτη των τμημάτων που κατέρρευσαν μας έδειχνε τον δρόμο με τις συνεχείς παρατηρήσεις στα επόμενα τμήματα της δυτικής πλευράς. Η πέτρα ήταν αρκετά βαριά και δύσκολη στην επεξεργασία όσοι την δοκίμασαν την τύχη τους το γνωρίζουν καλά. Το μέσο βάρος των λιθαριών που χρησιμοποιήσαμε ειδικά στην θεμελίωση του ανατολικού μεσόβαθρου ήταν κοντά και πάνω από 50 κιλά και δεν μπορούσε να τις σηκώσει μόνος του κανείς.
Οι απαιτήσεις του έργου σαφείς και συγκεκριμένες με την μελέτη του Πολυτεχνείου. Στην πράξη υλοποιήσαμε 23 διαφορετικούς τρόπους χτισίματος. Η εφαρμογή, πέτρα με πέτρα με αρμό λιγότερο από ένα εκατοστό που μας υποχρεώνε μια μια πέτρα να την επεξεργαστούμε και από τις έξι πλευρές μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη θέση. Η δουλειά των εργατών βαριά και κουρσατική, δεν ήταν λίγοι οι νεαροί όπου έρχονταν για δουλειά και ρωτούσαν- Αυτά τα λιθάρια θα σηκώσουμε μάστορα όλη μέρα; Η απάντηση τυποποιημένη από μένα. -Αυτό το επάγγελμα διαλέξαμε, αυτά είναι τα τυχερά μας. -Άστο μάστορα, καλύτερα να δουλέψω σερβιτόρος. Ευτυχώς που βρέθηκαν νέοι από το Πακιστάν και λύσαμε το πρόβλημα των εργατών που βάζουμε πλάτη και τα χέρια στη φωτιά.
Τώρα που το βλέπω κι εγώ από τις φωτογραφίες, θαυμάζω το αποτέλεσμα,δεν μπορώ όμως να ξεχάσω τον ιδρώτα το μεσημέρι, την υγρασία και τις αλογόμυγες όταν δεν φυσούσε αέρας.
Τα καμαρολίθια που είναι και το χαρακτηριστικό γνώρισμα του γεφυριού, έχουν εφαρμογή στην βάση τους πάνω στο καλούπι μηδέν έως τρία χιλιοστά και στην κορυφή τους επτά χιλιοστά . Τηρήσαμε νε θρησκευτική ευλάβεια αυτή την απόσταση για να κλείσει γεωμετρικά ο κύκλος μέχρι να βάλουμε το τελευταίο κλειδί.
Πόσο βαριά είναι η ευθύνη αυτή, η αναστήλωση εκ θεμελίων ενός τέτοιου γεφυριού μάλιστα;
Η ευθύνη όλων και η δική μου βρίσκεται στο να αποκωδικοποιήσω ολοκληρωμένα την τεχνική που απαιτούσε το γεφύρι της Πλάκας. Αυτό έπρεπε να κοινωνήσω στους μαστόρους ώστε να μπορέσουμε να μιλάμε την ίδια γλώσσα και να επικοινωνούμε ώστε να γίνουν όλα φυσιολογικά. Ψυχολογικά χωρίς να το θέλουμε εξασκούνταν μια πίεση σε όλους μας γιατί αυτό έπρεπε να κάνουμε ήταν ένα έργο όμοιο μ΄αυτό των παππούδων μας και του πρωτομάστορα Μπέκα. Δεν θα ξεχάσω τα πικρόχολα σχόλια που άκουγα πως το γεφύρι δεν είναι το ίδιο. Μέχρι να πάρει το δικό μας έργο μια μορφή είχα ακούσει πολλά. Όταν όμως ολοκληρώσαμε την ανατολική μικρή καμάρα, τότε άρχισε να αντιστρέφεται το κλίμα και να μας αναγνωρίζεται ,πως η προσπάθειά μας ήταν φιλότιμη και επαγγελματικά αξιοπρεπής. Όσοι εργάστηκαν στην αναστήλωση απ΄την αρχή έως το τέλος απέκτησαν μια τεχνογνωσία που πιστεύω πως θα τους είναι πολύ χρήσιμη. Δυστυχώς οι απαιτήσεις του έργου δεν επιτρέπουν την παρακολούθηση σεμιναρίων παράλληλα.
Ως αιθεροβάμων διαψεύστηκα πως θα υπάρχει κύμα ενδιαφερόμενων και εθελοντών για την αναστήλωση. Το έργο εκτελέστηκε από το συνεργείο μας με 15-20 άτομα, χτίστες και πελεκάνοι απ΄την αρχή μέχρι το τέλος του. Η πεποίθησή μου είναι πως αυτή η εμπειρία είναι πολύτιμη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για οποιοδήποτε γεφύρι (Κοράκου). Τώρα πλέον οι χτίστες της μεταλλικής υποδομής στήριξης και καλουπιού , καθιστά το έργο μας σχετικά εύκολο, γιατί οι εργασίες μας δεν επηρεάζονται από τα κατεβασμένα ποτάμια.
Πιστεύετε πως ο τόπος έχει δικούς του νόμους και κανόνες αισθητικής;
Η σχέση που υπάρχει σε κάθε τόπο με τα δημιουργήματα της λαικης αρχιτεκτονικής μας επηρεάζει όλους μας. Τα σπίτια, οι εκκλησίες , τα μοναστήρια, τα σχολεία, τα γεφύρια δημιουργούν ένα αντίστοιχο υποσυνείδητα και αποτελούν την βάση της κουλτούρας μας. Κάθε περιοχή έχει δημιουργήσει μια δική της παράδοση εκτός ίσως από την περιοχή της Αττικής όπου όλα πάνε με όλα. Στην υπόλοιπη χώρα επικρατεί η τοπική παράδοση και λειτουργεί ως οδηγός για τους δημιουργούς της.
Διαπιστώνω πως τελευταία πως αυτή η παράδοση άρχισε σε πολλά μέρη να φθίνει. Η αισθητική λόγω της παγκοσμιοποίησης αρχίζει να διαφοροποιείται από την παράδοση και να επηρεάζει τους μαστόρους σήμερα. Το χαμηλό κόστος διαμορφώνει την αγορά και η χρήση άλλων υλικών εκτός της πέτρας φοβάμαι πως θα περιορίσει την συνέχεια των τεχνιτών της πέτρας. Για να υπάρχει συνέχεια και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μας ίσως είναι καιρός να δημιουργηθούν σχολές εξειδίκευσης και πρακτική εργασία αναστηλώσεων για να σωθούν οι δημιουργίες των λαϊκών μαστόρων.
