ΠΑΝΔΗΜΙΑ COVID-19 ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η «ιστορία μιας επιτυχίας» ή «η επιτυχία μιας ιστορίας»; …

Είναι μεγάλη μου χαρά που βρίσκομαι σήμερα στο 8ο Περιφερειακό Συνέδριο Ανάπτυξης, όπου έχουμε μια σπάνια ευκαιρία ανοιχτού δημόσιου διαλόγου.
Η πανδημία του covid-19 δοκίμασε τις αντοχές του Κράτους. Το lockdown ήταν μια δύσκολη περίοδος, όμως οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τις σημαντικές προσπάθειες και του Υπουργείου Υγείας, της Πολιτικής Προστασίας και των παρισταμένων. Έγιναν και λάθη, υπήρξαν παλινωδίες ακόμη και σε διεθνές επίπεδο, όμως μην ξεχνάμε ότι βρεθήκαμε αντιμέτωποι με έναν άγνωστο ιό.
Η πανδημία μπορεί να άρχισε αλλά δεν τέλειωσε με το lockdown. Μιας και από ό, τι είχα ενημερωθεί, τουλάχιστον, το θέμα της συνεδρίασης ήταν «Πανδημία Covid-19 στην Ελλάδα: Η ιστορία μιας επιτυχίας», επιτρέψτε μου να θέσω το ερώτημα: Πρόκειται, άραγε για την «ιστορία μιας επιτυχίας» ή …μήπως τελικά για την «επιτυχία μιας ιστορίας», την «επιτυχία ενός αφηγήματος»;
Εξηγούμαι: Η πανδημία του κορωνοϊού δοκίμασε την ανθρωπότητα σε παγκόσμια κλίμακα. Όχι μόνο σε υγειονομικό αλλά σε πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό ακόμη και πολιτισμικό επίπεδο. Τόσο εθνικά, όσο και διακρατικά, δοκιμάζοντας διεθνώς τις δομές προστασίας της Δημόσιας Υγείας, την αποτελεσματικότητα της διεθνούς κοινότητας αλλά και τα αντανακλαστικά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της επιστημονικής κοινότητας. Μάλιστα τα μέτρα μαζικού εγκλεισμού, καραντίνας και απαγόρευσης μετακινήσεων έμοιαζαν αδιανόητα πριν την πανδημία – Τουλάχιστον για τις σύγχρονες, δυτικού τύπου κοινωνίες του φιλελευθερισμού, των ατομικών ελευθεριών και των κοινωνικών δικαιωμάτων.
Βγήκαν όμως και κάποια χρήσιμα συμπεράσματα. Αναδείχθηκε ότι η προστασία της δημόσιας υγείας είναι ύψιστο κοινωνικό αγαθό. Η ανάγκη για τη στήριξη του ΕΣΥ και των κρατικών υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας είναι αδιαπραγμάτευτη. Αποδείχθηκε και μάλιστα με τον πιο οδυνηρό τρόπο ότι η πρόσβαση στη Δημόσια Υγεία όλων των πολιτών δεν είναι θέμα ιδεολογίας και κοινωνικοπολιτικού συστήματος αλλά οφείλει να είναι προτεραιότητα μιας Εθνικής Πολιτικής Υγείας. Μόνο έτσι μπορεί να διαφυλαχθεί η ομαλή πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή.
Ακόμη αποδείχθηκε πόσο ευπρόσβλητα είναι τα Συστήματα Υγείας των ανεπτυγμένων χωρών και η ιδιωτική ασφάλιση. Έγινε σαφές πόσο ανεπαρκή είναι τα συστήματα ιατρικής περίθαλψης που εστιάζουν στην μονοτεχνική προσέγγιση της ατομικής θεραπευτικής ιατρικής και πόσο αναγκαία είναι η στροφή σε ένα ισχυρό κρατικό σύστημα Δημόσιας Υγείας. Επισημαίνω ότι ιατρική/υγειονομική περίθαλψη και Σύστημα Δημόσιας Υγείας είναι διακριτές έννοιες: το Σύστημα Δημόσιας Υγείας περιλαμβάνει αλλά δεν εξαντλείται στην υγειονομική περίθαλψη. Η Δημόσια Υγεία ως κρατική πολιτική αφορά στην Πρόληψη, την Προστασία και την Προαγωγή της Υγείας (τα λεγόμενα 3Π της ΔΥ). Η πανδημία είναι κατ’ εξοχήν πρόβλημα Δημόσιας Υγείας και επικουρικά ζήτημα υγειονομικής περίθαλψης.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Αμερικής: χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν να πεθαίνουν στους δρόμους αβοήθητοι, ακριβώς επειδή δεν είχαν πρόσβαση στο (ιδιωτικό) σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, ενώ ταυτόχρονα απουσίαζε ένα ισχυρό κρατικό σύστημα Δημόσιας Υγείας. Η κοινωνική αναταραχή που βλέπουμε σήμερα στην Αμερική και οι μεγάλες αντιρατσιστικές διαδηλώσεις έχουν αφορμή την αστυνομική αυθαιρεσία, ωστόσο, η κρίση της πανδημίας με τις οικονομικές συνέπειές της και την εκτίναξη της ανεργίας αναμφίβολα διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στις μαζικές αυτές κοινωνικές διεργασίες.
Στην Ε.Ε. απ’ την άλλη, διαπιστώθηκε αρχικά η έλλειψη υγειονομικής αλληλεγγύης μεταξύ των Κρατών-Μελών, πχ τα μπλόκα σε υγειονομικό υλικό.. Σταδιακά, ωστόσο η Δημόσια Υγεία και η Υγειονομική ασφάλεια καθίστανται προτεραιότητες της Πολιτικής Υγείας και εγκαταλείπονται οι τάσεις ιδιωτικοποίησης. Η Κυβέρνηση προοδευτικά ακολουθεί, αφήνοντας προς το παρόν την ιδιωτικοποίηση κατά μέρος.
Υπό αυτό το πρίσμα, λοιπόν, η επιτυχής διαχείριση του lockdown στην Ελλάδα οφείλεται και στο ότι έγκαιρα εισακούστηκαν οι επιστήμονες αλλά και στο ότι το πολιτικό σύστημα επέδειξε πρωτοφανή ομοθυμία. Μικροπολιτικές σκοπιμότητες έμειναν στην άκρη. Αυτή είναι η υπεύθυνη στάση που τήρησε ο ΣΥΡΙΖΑ, ως Αξιωματική Αντιπολίτευση. Αποφεύγοντας την πόλωση, ο ΣΥΡΙΖΑ έθιξε μεν τα κακώς κείμενα (τη μη λήψη εμπροσθοβαρών μέτρων στην οικονομία, τις υπερτιμολογήσεις υγειονομικού υλικού και απευθείας αναθέσεις), τήρησε όμως στάση ομοθυμίας για την αντιμετώπιση του κοινού, αόρατου εχθρού.
Οφείλει να αναγνωριστεί η αυτοθυσία γιατρών και υγειονομικών, οι οποίοι ρίχτηκαν στην μάχη της πανδημίας με την πολιτεία, τουλάχιστον στην αρχή, απλά να τους χειροκροτά.. Οφείλει να αναγνωριστεί η συμβολή του συνόλου των εργαζομένων στην Υγεία αλλά και του προσωπικού των σωμάτων ασφαλείας, των Αστυνομικών, στους οποίους έπεσε το βάρος τήρησης των μέτρων της καραντίνας. Και βέβαια η επιτυχία του lockdown οφείλεται στους Έλληνες πολίτες: όχι στην απρόσωπη «ατομική ευθύνη» αλλά στην αλληλεγγύη που έδειξαν προς το κοινωνικό σύνολο, τηρώντας ευλαβικά την καραντίνα.
Όπως είπαμε, όμως, το τέλος του lockdown δεν είναι και το τέλος της πανδημίας. Ναι, το σύστημα στην Ελλάδα άντεξε και δεν «κράσαρε». Επιτρέψτε μου, όμως, να πω ότι αυτό δεν ήταν το πιο δύσκολο να γίνει.. Παρά τα θετικά αποτελέσματα στη Χώρα μας, τα οποία είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, ο ΠΟΥ προειδοποιεί: «η πανδημία όχι μόνο δεν τελειώνει αλλά επιταχύνεται». Τα δύσκολα έρχονται.
Το θέμα είναι: Αξιοποιήθηκε ο χρόνος της καραντίνας για να προετοιμαστούμε για το επόμενο κύμα; Ποια η ετοιμότητα των υγειονομικών αρχών σήμερα, η δυναμική του ΕΣΥ και των δομών Δημόσιας Υγείας;
Ο κίνδυνος δεν έχει περάσει. Η Χώρα πρέπει να είναι έτοιμη ανά πάσα στιγμή, και κατά την τουριστική περίοδο και για ένα δεύτερο κύμα από Σεπτέμβρη. Το μαζικό lockdown είναι καταστροφικό τόσο για την οικονομία, όσο και για την κοινωνική ζωή και συνιστά μια ακραία λύση, την οποία θα πρέπει να προετοιμαστούμε για να αποφύγουμε. Αφενός πρέπει να δοθεί έμφαση στον έλεγχο των θυλάκων υψηλής τρωτότητας (γηροκομεία, φυλακές, πρόσφυγες κλπ), αφετέρου η στοχευμένη καραντίνα των νοσούντων ή των ευπαθών ομάδων πρέπει να προκριθεί, ώστε να αποφύγουμε την παράλυση της οικονομίας για δεύτερη φορά.
Είναι ακόμη αναγκαία η ανασυγκρότηση των κρατικών υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και δεν αρκεί η επικέντρωση στην Υγειονομική Περίθαλψη. Επιβάλλεται η εξασφάλιση προσωπικού και πόρων σε Κεντρική Διοίκηση, Περιφέρειες και Δήμους. Απαιτείται άμεση και μόνιμη στελέχωση με Ιατρούς ΔΥ, Επόπτες ΔΥ, Επισκέπτες Υγείας κλπ. Η Κυβέρνηση σήμερα υλοποιεί με μεγάλες καθυστερήσεις τον προγραμματισμό προσλήψεων ΣΥΡΙΖΑ κι ενώ δεν δεσμεύεται πλέον από δημοσιονομικούς περιορισμούς, δεν έχει τολμήσει ακόμη έναν προγραμματισμό προσλήψεων ιατρικού, παραϊατρικού και λοιπού προσωπικού με βάση όχι μόνο τα οργανικά κενά αλλά και για να καλύψει τις πρόσθετες ανάγκες της πανδημίας.
Το επίδικο σήμερα είναι όχι αν καλά τα καταφέραμε τότε (στο lockdown) αλλά αν είμαστε έτοιμοι για το αύριο. Γι’αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ ζητάει και εμπροσθοβαρή μέτρα στην οικονομία. Όταν στη Γερμανία τα μέτρα αγγίζουν το 51% του ΑΕΠ και στη Γαλλία το 22,9%, στην Ελλάδα δεν αρκεί μονοψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ.
Οι προβλέψεις είναι ζοφερές. Ο αρμόδιος Υπουργός τοποθετεί την ύφεση για το β’ τρίμηνο του 2020 στο 16% και 8% για το έτος. Το ΔΝΤ προβλέπει ύφεση 10%. Η εκτίναξη της ανεργίας, η ελαστικοποίηση της εργασίας, το κλείσιμο των επιχειρήσεων, η βαθιά ύφεση σε συνδυασμό με τον «αόρατο εχθρό» που επιβάλλει ένα νέο τρόπο ζωής δημιουργούν εύλογα ανασφάλεια και φόβο στους πολίτες.
Σε αυτές τις συνθήκες, είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε την γλώσσα της αλήθειας. Και η αλήθεια είναι ότι οι επιχειρήσεις που κλείνουν δεν ανοίγουν ξανά. Αυτό δεν είναι θέμα ούτε ιδεολογίας, ούτε ερμηνείας, είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους, ας σκεφτούμε μόνο ότι η άμεση και έμμεση συμβολή του (σχεδόν ανύπαρκτου φέτος) τουρισμού στο ΑΕΠ της Χώρας έφτανε πέρσι μέχρι και το 30,9%. Σας θυμίζω ότι κατά την πρώτη περίοδο των μνημονίων η Χώρα έχασε λιγότερο, δηλαδή το 25% του ΑΕΠ και μπήκε σε δεκαετή κρίση…
Κυρίες και κύριοι, το μέτρο της επιτυχίας είναι η πραγματικότητα. Το success story κρίνεται στην πράξη. Το υγειονομικό lockdown έγινε και το αναγνωρίζουμε αλλά τελείωσε. Η επιτυχής διαχείριση της πανδημίας δεν αφορά στο παρελθόν αλλά στο μέλλον και στο Σεπτέμβρη που έρχεται. Αφορά στο επικείμενο lockdown στην οικονομία. Κι έτσι επανέρχομαι στο ερώτημα: Υπάρχει τελικά επιτυχία; Περισσότερο μου μοιάζει, δυστυχώς, για μια ιστορία που κάποιοι …χρειάζονταν να πετύχει.