Πριν λίγο καιρό έλαβα στα χέρια μου μια κληρονομιά. Μια ιδιαίτερη κληρονομιά που ταξίδεψε από το Ισραήλ στην Άρτα για να κλείσει τον κύκλο της. Έλαβα το «θησαυρό» της Ματίλντας (Ματίνας) όπως τον αποκαλώ και είναι για μένα. Την ιστορία μιας γυναίκας με καταγωγή από την Άρτα, που οι άνεμοι του πολέμου σκόρπισαν την οικογένειά της στος πέντε ανέμους. Άλλοι χάθηκαν με τον πιο τραγικό τρόπο στα κρεματόρια, άλλοι σφαγιάστηκαν όπως η μικρή της αδερφή Νίνα στη σφαγή του Κομμένου, άλλοι εξαφανίστηκαν αφήνοντας πίσω τους ένα μόνιμο γιατί. Είχα την τύχη να γνωρίσω τη Mατίνα και την εγγονή της Γκαλίτ και τη δισεγγονή της όταν ήρθε για πρώτη φορά στην Άρτα. Ο δεσμός που μας ένωσε ήταν βαθύς και στενός. Μου αφηγήθηκε την ιστορία της που σιγά σιγά έρχονταν κομμάτια, σαν τεκτονικές πλάκες προς τα επάνω. Έρχονταν όμως με ένα τεράστιο βάρος. Την παρατηρούσα, δεν ήξερα αν θα το άντεχε. Ένα βαθύ πλήγμα από το παρελθόν. Ο θάνατος του πατέρα της, , η μετακόμιση της οικογένειας στην Αθήνα, οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, η Μικρή αδερφή για υιοθεσία στο Κομμένο, ένας ακόμη αδερφός που μόλις στις ημέρες της παραμονής της στην Άρτα έμαθε. Μεγάλο το φορτίο αυτό της γνώσης, της μνήμης αλλά και της αλήθειας που είχε να διαχειριστεί. Συνέχισε να ψάχνει για κάτι που αγνοούσε χρόνια. Κατάλαβα πως η καρδιά της κάθε μέρα που θα περνούσε από δω και πέρα θα ράγιζε όλο και πιο πολύ, το αισθανόμουν στο βλέμμα της.
Έφυγε από δω με ραγισμένο βλέμμα και καρδιά, ήξερα πως τίποτε δεν θα ήταν ίδιο από τη μέρα που επισκέφθηκε την Άρτα και ξανάζησε μέρες και νύχτες, στιγμές που είχε θάψει για χρόνια. Οι πληγωμένοι άνθρωποι έχουν μια δική τους εσωτερική γλώσσα. Συνομιλήσαμε μαζί, την άκουσα, την κατάλαβα, την περίμενα την επόμενη φορά, ενώ ανταλλάσσαμε τα νέα μας και μικροδωράκια τον ενδιάμεσο καιρό. Χάθηκε πριν καταφέρω να την αποχαιρετήσω και να της πω πόσο πολύ τη θαύμαζα και την αγαπούσα. Χάθηκε αλλά άφησε πίσω της τον δικό της θησαυρό σαν μια τελευταία μεγάλη κίνηση μιας μεγάλης καρδιάς και ανθρώπου. Τη φοράω μαζί μου καθημερινά και περιφέρομαι στην πόλη μαζί της με τα δικά μου μάτια και αγάπη. Πριν την φετινή εκδήλωση μνήμης έλαβα ένα συγκινητικό γράμμα από τον γιό της Άβι Μπάραμ το οποίο και ακολουθεί–«ΤΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΕΝΟΣ ΚΥΚΛΟΥ.
Η Ματίλντα (Ματίνα) Μιωνή γεννήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 1935 στην Αθήνα. Ήταν κόρη της Μύριαμ και του Ιακώβ Μιωνή και αδελφή της Μικέτας,της Ρεββέκας ,της Νινας ,του Ισραέλ και του Ναχουμ.
Η Ματίλντα και ο αδερφός της Ισραέλ σώθηκαν από τα νύχια των Ναζί με την βοήθεια καλών Χριστιανών,που έβαλαν σε κινδυνο την ίδια τους την ζωη προκειμένου να σώσουν τα δυο παιδιά.
Για πολλά χρόνια δεν γνωρίζαμε τι απέγιναν τα υπόλοιπα αδέλφια τους.Σιγά σιγά όμως καταφέραμε να εκμαιεύσουμε απο την Ματίλντα μερικές ιστορίες.Οι αναμνήσεις της ήταν περισσότερο σαν μικρές ιστορίες θαμμένες σε ένα σκοτεινό μέρος του μυαλού της και η ιδια δεν είχε θεληση να τις ανασυρει.Πολλα γεγονότα τα είχε θάψει ή ήταν θολά στην μνήμη της.
Το πάζλ της ζωης της άρχισε να σχηματίζεται σιγά σιγά και αν και τα κομμάτια δεν ταίριαζαν ακριβώς,αρχίσαμε και εμεις να βλέπουμε την εικόνα.Σαν μικρά παιδιά,αρχίσαμε να ενώνουμε τα κομμάτια που έλειπαν.
Η μητερα μου θυμόταν ότι έχασε τον πατέρα της σε νεαρή ηλικία στην Άρτα.Λόγω οικονομικών δυσχεριών,η μητέρα και οι αδελφές της μετακόμισαν στην Αθήνα,στην οδό Μελιδώνη,και κατοίκησαν σε ενα μικρό σπίτι,ιδιοκτησία της συναγωγής.
Επισκέφτηκα με την μητέρα μου αρκετές φορές την Ελλάδα και κάθε φορά πηγαίναμε στην συναγωγή της οδού Μελιδώνη για να ανάψουμε ένα κερί στην μνήμη της οικογένειας της.Σε μια απο αυτές τις επισκέψεις,ένα ταξίδι τριών γενεών,της μητέρας (Ματίλντα),του γιου (εμένα) και της εγγονής (Γκαλίτ),η μητέρα μου μου έδειξε ένα μικρό σπίτι σε μια μικρή αυλή και μου είπε:”Εδώ κατοικούσαμε”.
Η κόρη μου Γκαλίτ (η εγγονή της Ματίλντας) αποφάσισε να αρχίσει την έρευνα με σκοπό να συμπληρώσει σωστά το παζλ της ζωής της Ματίλντα.
Έτσι λοιπόν,άρχισαν διαδικτυακές συνομιλίες με έναν υπέροχο άνθρωπο από την Άρτα,τον Χάρη Βαδιβούλη,ο οποίος έθεσε ως σκοπό του να επαναφέρει στην Άρτα, αν όχι τους ανθρώπους,τουλάχιστον την μνήμη των Εβραίων της πόλης.Και έτσι άρχισαν να αποκαλύπτονται τα γεγονότα,τα κομμάτια που έλειπαν.Το πάζλ άρχισε να παίρνει την μορφή μιας πανέμορφης εικόνας,αυτή της εβραικής ιστορίας της Άρτας.Ξαφνικά η Άρτα ήταν για εμάς η Ελλάδα.Όχι η Ακρόπολη,όχι η Κόρινθος,όχι τα νησιά αλλά αυτή η μικρή πόλη στο βορειοδυτικό τμήμα της Ελλάδας.Εκεί όπου άρχισε η ιστορία της οικογένειάς μας.
Η μητέρα μου αποφάσισε οτι πρέπει να γυρίσει στις ρίζες της πραγματοποιώντας ένα ταξίδι με την εγγονή της Γκαλίτ και την δισεγγονή της ΄Οφρι.Εκεί συνάντησε τον Χάρη Βαδιβούλη,ανακάλυψε οτι μια απο τις αδελφές της σκοτώθηκε απο τους Ναζί σε γειτονικό χωριό και περπάτησε στους ίδιους δρόμους που έτρεχε όταν ήταν παιδί. Σε αυτό το ταξίδι,η μητέρα μου συνάντησε μια υπέροχη γυναίκα,δημοσιογράφο,την Κατερίνα Σχισμένου και μεταξύ τους αναπτύχθηκε μια ζεστή σχέση.Για την Ματίλντα,η Κατερίνα ήταν η κόρη που ποτέ δεν απέκτησε.
Προσωπικά δεν ειχα την τυχη να συναντήσω την Κατερίνα,αλλά μέσα από τις περιγραφές της μητέρας μου και της Γκαλίτ,την έχω αγαπήσει.Η Κατερίνα είναι πλέον ενα δικό μας κομμάτι ,δεμένη με τις ψυχές μας. Η μητέρα μου Ματίλντα,σε κάθε συζήτηση για την πατρίδα της,ανέφερε πάντα και την Κατερίνα.Προφανως η Κατερίνα ήταν ο κρίκος που συνέδεε την μητέρα μου με την Άρτα.Το ίδιο αισθάνομαι και εγώ..
Στις 9 Δεκεμβρίου 2019 μάθαμε το πικρό νέο.Η μητέρα μου,η γιαγιά της Γκαλίτ,έφυγε για πάντα απο κοντά μας.Μετά απο το επίσημο πένθος των επτά ημερών,βρεθήκαμε στο σπίτι της στο Ισραήλ και βρήκαμε τα κοσμήματα της. Όχι κοσμήματα απο χρυσή ή διαμάντια,απλά φθηνά κοσμήματα.Ανάμεσα τους υπήρχε ένα ζευγάρι σκουλαρίκια με πράσινη πέτρα,τα αγαπημένα της σκουλαρίκια.
Η Γκαλίτ,που ακόμα και σήμερα είναι συνδεδεμένη με την μνήμη της γιαγιάς της,αποφάσισε οτι αυτά τα σκουλαρίκια πρέπει να επιστρέψουν εκεί όπου ανήκουν,στην γυναίκα με την οποία συνδέθηκε η ψυχή της γιαγιά της.Στην Κατερίνα Σχισμένου.Στην Άρτα.
Δεν έχω λόγια να περιγράψω την συγκίνηση μου όταν είδα μια φωτογραφία της Κατερίνας να φορά αυτά τα σκουλαρίκια……
Τότε κατάλαβα οτι η Ματίλντα το γένος Μιωνή ,έκλεισε έναν κύκλο! Η ψυχή της γύρισε στην Άρτα,στο μέρος που αγάπησε περισσότερο στην Ελλάδα.Η ψυχή της μικρής εβραιοπούλας γύρισε στην Άρτα και περπατάει στους δρόμους που τόσο λάτρεψε,κάθε μέρα,24 ώρες την ημέρα,365 ημέρες τον χρόνο.Η ψυχή της γύρισε στο σπίτι της.
Αλλά εμείς δεν κλείσαμε τον κύκλο.Ο κύκλος δεν θα κλείσει έως ότου ο πρώτος Εβραίος δεν γυρίσει στην Άρτα.Στην Άρτα που ήταν τόσο υπερήφανη για τους Εβραίους πολίτες της.Η ετήσια πορεία,οι τελετές,τα πρόσωπα της νέας γενιάς,όλα δείχνουν την βαθειά θλίψη και τα δάκρυα της Άρτας.
Είναι ένας κύκλος που εμείς πρέπει να κλείσουμε….»
Η Ματίνα (Ματίλντα) θα βρίσκεται εδώ, θα περπατά μαζί μου, θα κοιτά μέσα από τα μάτια μου, τα δικά μου τα δικά σας, γιατί τα μάτια της ψυχής βλέπουν και είναι πιο δυνατά και αιώνια. Γιατί η μνήμη και η ιστορία θα τριγυρνούν πάντα εκεί που πρέπει. Γιατί η αγάπη έχει άλλη δύναμη, γιατί…«Καί ψυχή εἰ μέλλει γνώσεσθαι αὐτήν εἰς ψυχήν αὐτῆ βλεπτέον»…
