«Κωνσταντινούπολη –Μια ιστορία τριών πόλεων»

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς

«Κωνσταντινούπολη –Μια ιστορία τριών πόλεων» Μ.Χιούζ Εκδόσεις Ψυχογιός 2018
Το 2011 χωμένο κάτω από τον σταθμό του μετρό στο Γιενίκαπι, στο κέντρο της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης , εντοπίστηκε μία σορός μιας γυναίκας. Αυτή η γυναίκα έζησε στην Εποχή του Λίθου .Τα ηλικίας 8.000 ετών λείψανα αποτελούν είτε ένα μοναδικό εύρημα , ασυνήθιστα καλοδιατηρημένα χάρη στις αναερόβιες συνθήκες που επικρατούσαν στις λάσπες της Κωνσταντινούπολης ,ή , αλλιώς μια μοναδική ματιά στις ταφικές πρακτικές των προγόνων μας στη νεολιθική Ανατολία.
Γύρω στο 5.500 π.Χ. μέσα σε από μία κοσμογονική μεταβολή , η οποία έμελλε να καθορίσει τον χαρακτήρα και ακόλουθη ιστορία της πόλης , δημιουργήθηκε η τοπογραφία της ευρύτερης Κωνσταντινούπολης. Ως αποτέλεσμα της δραματικής ανόδου της στάθμης της θάλασσας, μετά το λιώσιμο των παγετώνων, τα νερά πλημμύρισαν την περιοχή , σχηματίζοντας τον Βόσπορο. Η Μαύρη Θάλασσα μετεξελίχθηκε από μια ρηχή λίμνη με γλυκό νερό σε ναυτική ευκαιρία , καθώς τα οστρακοειδή που ζούσαν σε αλμυρά νερά αντικαθιστούσαν εκείνα του γλυκού νερού. Μάλιστα , η στάθμη στην περιοχή ενδέχεται να ανέβηκε ακόμα και 72 μέτρα μέσα σε διάστημα 300 ημερών (ο Κατακλυσμός του Νώε).Έτσι σχηματίστηκε ο Κεράτιος Κόλπος . Περισσότερα από 42 κυβικά χιλιόμετρα νερού σάρωσαν την περιοχή μέσα σε διάστημα ενός έτους , κατακλύζοντας περισσότερα από 1.550 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους. Επρόκειτο για ένα συμβάν το οποίο κατέστρεψε έναν κόσμο , αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε το πλαίσιο για την εμφάνιση μιας πόλης παγκοσμίου επιπέδου.
Η σημερινή Κωνσταντινούπολη βρέχεται από τον Κεράτιο, τον Βόσπορο και τη Θάλασσα του Μαρμαρά, στα βόρεια εκτείνεται ο Εύξεινος Πόντος , αλλιώς Μαύρη Θάλασσα , και στα νότια μέσα από τον Ελλήσποντο και τα Δαρδανέλλια , η Μεσόγειος.
Η Κωνσταντινούπολη είναι ένας τόπος όπου παραμύθια και ιστορίες συγκρούονται και αναμειγνύονται , μια πόλη η οποία γεννά ιδέες και πληροφορίες προκειμένου να εξυφάνει το δικό της μνημονικό. Μία πόλη η οποία διαφύλαξε επί μακρόν μια διαχρονική παράδοση, παλιά όσο και η γέννηση του σύγχρονου νου , ένας τόπος όπου καλλιεργούνται αφηγήματα που μας περιγράφουν το ποιοι είμαστε στο παρόν.
Η Κωνσταντινούπολη δεν είναι απλώς μία πόλη , αλλά μια μεταφορά και μια ιδέα. Μια πόλη η οποία ενθαρρύνει αφηρημένες έννοιες και απτούς στρατούς , θεούς και αγαθά , καρδιά και σώμα , νου και ψυχή , να ταξιδέψουν.
Η Κωνσταντινούπολη δεν είναι απλά μια πόλη με πολλά ονόματα , αλλά είναι πολλοί και οι τρόποι μεταγραφής , απόδοσης και ορθογραφίας των ονομάτων των ηγετών, των κατοίκων, των περιοχών , των εχθρών και των συμμάχων της. Η Κωνσταντινούπολη είναι μια πόλη με τρία ονόματα –Βυζάντιο (670 π.Χ.-330 μ.Χ.), Κωνσταντινούπολη , αλ-Κουσταντινίγια , ύστερα Κοντσαντινίγιε (300μ.Χ.-1930),Ιστανμπούλ ή Στημπόλη (1453 και μετά) .
Η Κωνσταντινούπολη συχνά υπάρχει έξω από τον χρόνο , κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο συγκεκριμένος οικισμός ονομάστηκε Νέα Ρώμη, Νέα Ιερουσαλήμ, Αιώνια Πόλη του Αλλάχ. Σε μια πορεία 8.000 ετών, περισσότερες από 320 γενιές ανθρώπων έζησαν, εργάστηκαν και διασκέδασαν εδώ. Για περισσότερα από 1.500 χρόνια , στον προφορικό και τον γραπτό λόγο , η μητρόπολη αυτή αναφερόταν απλά ως « Η Πόλις».
Φοίνικες ,Έλληνες, Ρωμαίοι, Γενουάτες, Ενετοί, Εβραίοι, Άραβες, Βίκινγκ, Αζέροι, Αρμένιοι, Τούρκοι , όλοι τους έχουν ονομάσει πατρίδα τους αυτό το κομμάτι γης ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Αυτή η Πόλη ήταν το κέντρο του κόσμου, γιατί πράγματι επικοινωνούσε με πολλούς κόσμους.
Το βιβλίο αυτό της Μπέτανι Χιουζ είναι μια οργανική εξέταση , μια αρχαιολογική εξέταση αυτού του τόπου , όσο και του πολιτισμού, η οποία επιχειρεί να κατανοήσει μια πόλη που επιδρά στη ζωή μας με τρόπους που έχουμε ξεχάσει ή δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμη. Για να κατανοήσουμε πραγματικά την ιστορία της Κωνσταντινούπολης , πρέπει πρώτα να ταξιδέψουμε στις παρυφές του ιστορικού χρόνου, στην προϊστορία , και να στρέψουμε το βλέμμα μας ακόμα πιο πίσω…
Στο επικό αυτό βιβλίο, η Χιουζ μάς οδηγεί σ’ ένα μαγευτικό ιστορικό ταξίδι από τη νεολιθική εποχή στο παρόν, μέσω των πολλών ενσαρκώσεων μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις, εξερευνώντας τρόπους με τους οποίους η επιρροή της διαμόρφωσε τον ευρύτερο κόσμο. Η Χιουζ μελετά αυτό που απαιτείται για να γίνει μια πολιτεία και αφηγείται την ιστορία όχι μόνο αυτοκρατόρων, βεζίρηδων, χαλίφηδων και σουλτάνων, αλλά των φτωχών και όσων δεν έχουν φωνή, γυναικών και αντρών των οποίων οι προσδοκίες και τα όνειρα επανεφηύραν την Κωνσταντινούπολη.

Βασισμένο σε λεπτομερή έρευνα και στοιχεία που συλλέχθηκαν επί μια δεκαετία καθώς και νέα αρχαιολογικά ευρήματα, πρόκειται για ένα συναρπαστικό πορτρέτο μιας σπουδαίας πόλης.
Πρόκειται για Αριστούργημα.

Η ΜΠΕΤΑΝΙ ΧΙΟΥΖ είναι βραβευμένη ιστορικός, συγγραφέας και παρουσιάστρια. Έχει κάνει ντοκιμαντέρ για τα BBC, Channel 4, PBS, National Geographic, Discovery, The History Channel και ABC. Είναι ερευνήτρια στο King’s College London και διδάσκει στο Institute of Continuing Education του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ. Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία συμπεριλαμβανομένου του Norton Medlicott Medal for History.