Ο Οκτώβριος έχει καθιερωθεί ως ο μήνας ευαισθητοποίησης για την ψυχική υγεία και η 10η Οκτωβρίου ως η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο μας δίνεται η ευκαιρία να μιλήσουμε για αυτό το πολύ σημαντικό ζήτημα.
Τί ορίζουμε ως ψυχική υγεία;
Αν και δεν υπάρχει ένας σαφής ορισμός της ψυχικής υγείας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μία έννοια που περιλαμβάνει την σωματική, ψυχολογική, κοινωνική και πνευματική πτυχή του ανθρώπινου βίου. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ- WHO) η ψυχική υγεία είναι η ψυχονοητική και κοινωνική εκείνη κατάσταση κατά την οποία το άτομο μπορεί να αγαπά, να εργάζεται, να ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες που προκύπτουν από την καθημερινότητα, να συνεισφέρει στο κοινωνικό σύνολο και να διασκεδάζει, λαμβάνοντας ικανοποίηση από αυτά.
Ήδη από τον ορισμό καταλαβαίνουμε πώς η ψυχική υγεία αποτελεί μία έννοια ευρεία και πολυδιάστατη, που αφορά όλους τους τομείς της ζωής μας και δεν προϋποθέτει μόνο τη μη ύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής. Δεν αφορά, δηλαδή, απλώς την απουσία νόσου, αλλά τη δυνατότητα να είναι κανείς λειτουργικός και να ικανοποιείται από αυτό.
Ποιες είναι οι προκλήσεις σήμερα;
Η ψυχική μας υγεία επηρεάζεται από κοινωνικούς, ψυχολογικούς και βιολογικούς παράγοντες. Είναι γεγονός, λοιπόν, πως οι τρέχουσες συνθήκες ανθρωπιστικής, κοινωνικής και υγειονομικής κρίσης, κρίσης του θεσμού της οικογένειας, περιβαλλοντικών αλλαγών, οικονομικών δυσκολιών, αλλαγών στις συνθήκες εργασίας, αύξησης της βίας, της παραβατικότητας, των εξαρτητικών συμπεριφορών και της εξάρτησης ουσιών (νόμιμων και παράνομων), επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων σήμερα σε οποιαδήποτε φάση ζωής και να βρίσκονται.
Η πολυεπίπεδη αυτή κρίση βιώνεται ως απώλεια και ως κίνδυνος. Βιώνεται ως απώλεια του νοήματος ζωής και ως αδιέξοδο. Μάλιστα, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιόδου που διανύουμε είναι ότι υπάρχει μία διάχυτη αίσθηση κινδύνου, ένας φόβος του μελλούμενου και αυτό δημιουργεί αγωνία. Οι απώλειες που βιώνουμε, πραγματικές ή συμβολικές, έχουν επιφέρει αλλαγές στον τρόπο που ζούμε ή σκεφτόμαστε για τη ζωή μας και η διατήρηση της ψυχικής υγείας φαντάζει μία καθημερινή πρόκληση.
Πώς μπορούμε να φροντίσουμε την ψυχική μας υγεία;
Αυτό είναι ένα βασικό ερώτημα που μας αφορά όλους σταθερά και διαχρονικά, καθώς η ψυχική υγεία δεν είναι αυτονόητη και δεδομένη. Δεν είναι μία σταθερή κατάσταση που κάποιος κατακτά, αλλά μοιάζει περισσότερο με μία διαρκή αναζήτηση ισορροπίας. Άλλωστε, οι συγκυρίες της ζωής μας και οι απαιτήσεις της καθημερινότητας συνεχώς αλλάζουν. Μαζί τους μεταβάλλονται και η διάθεση μας και οι σκέψεις μας.
Η σωματική άσκηση, η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής βασισμένου σε καλές συνήθειες, οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις και ο ποιοτικός χρόνος με αγαπημένους ανθρώπους, η συμμετοχή σε συλλογικές δραστηριότητες, οι προσωπικοί και επαγγελματικοί στόχοι, είναι τρόποι που συχνά λειτουργούν βοηθητικά. Είναι πράγματα, ήδη, γνωστά σε όλους μας, τα οποία σε στιγμές καμπής της ζωής μας τείνουμε να ξεχνάμε. Ωστόσο, είναι εντάξει να μείνουμε ένα διάστημα με τα δύσκολα συναισθήματα, μέχρι και πάλι να ανατρέξουμε στις δικές μας καλές πρακτικές, στα πράγματα, δηλαδή, που κάναμε και παλιότερα και είχαν θετικό αντίκτυπο σε εμάς και να ανακάμψουμε.
Συχνά ξεχνάμε ακόμη, ότι η αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, αν παρατηρούμε ότι συνθήκες της ζωής μας είναι δύσκολες για να τις διαχειριστούμε μόνοι, είναι ένας ακόμη τρόπος φροντίδας της ψυχικής μας υγείας.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημάνουμε πως η ψυχική υγεία είναι μία από τις πιο παραμελημένες πτυχές της υγειονομικής περίθαλψης και πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτή. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι απαραίτητο η πολιτεία να επενδύσει στην εφαρμογή πολιτικών υγείας που θα διασφαλίζουν ότι καθένας και καθεμία θα λάβει ποιοτική φροντίδα για την ψυχική υγεία εφόσον χρειαστεί, αλλά και ότι όλα τα δικαιώματα των ανθρώπων με ψυχική διαταραχή θα γίνονται σεβαστά.
Ποιός είναι ο ρόλος του Κέντρου Πρόληψης στη διατήρηση της ψυχικής υγείας;
Ο βασικός σκοπός του Κέντρου Πρόληψης είναι μέσα από τις παρεμβάσεις στη σχολική κοινότητα (μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς) και στην τοπική κοινότητα να συνδράμει στην αντιμετώπιση των παραγόντων που κάνουν το άτομο ευάλωτο και στην ενίσχυση των παραγόντων που το ενδυναμώνουν και το προστατεύουν, συμβάλλοντας στην αποφυγή ή την αναβολή της χρήσης ουσιών ή των εξαρτητικών συμπεριφορών και της εξάρτησης, προωθώντας παράλληλα την ψυχοκοινωνική του υγεία.
Στόχος της πρόληψης, σε μια εποχή παρατεταμένης κρίσης είναι η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής μέσω της δημιουργίας, της κινητοποίησης και της συνένωσης των υπαρχόντων δεσμών και δικτύων της κοινότητας.
Κέντρο Πρόληψης Άρτας – Πρόληψη και Ψυχική Υγεία
