«Αγροί που άλλαξαν μορφή» – Ποιος θα πληρώσει;

Αποστολίδης Ηλίας
Δασολόγος

Οι Δασικοί χάρτες έφεραν στην επικαιρότητα όλα τα μικρά και μεγάλα προβλήματα που λίμναζαν στα Ελληνικά δάση, απαιτώντας άμεση λύση. Πολύ μεγάλες καταπατημένες εκτάσεις, που ανήκουν στο Ελληνικό δημόσιο, έγιναν αγροί που καλλιεργούνται και παίρνουν επιδοτήσεις, μεγάλοι οικισμοί είναι χτισμένοι μέσα σε δημόσια δάση, χιλιάδες κατοικίες που χτίστηκαν παράνομα σε δάση, ζητάνε νομιμοποίηση.
Από την αντίθετη κατεύθυνση, πολλοί αγροί, ιδίως σε απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα περιοχές, αλλά και σε περιοχές με πολύ μεγάλη αξία γης, έχουν δασωθεί. Παραχωρητήρια του Ελληνικού δημοσίου για δενδροκαλλιέργειες έχουν εγκαταληφθεί, ενώ και αγροτεμάχια σε Διανομές, έχουν γίνει δάσος. Η φύση δεν αφήνει κενά και καταλαμβάνει κάθε χώρο που εγκαταλείπει η ανθρώπινη δραστηριότητα.
Οι 2 περιγραφείσες διαδικασίες, παρά την συμπληρωματικότητα που παρουσιάζουν, στην προσπάθεια να νομιμοποιηθούν, έχουν να αντιμετωπίσουν θέματα Συνταγματικής τάξης, ισχύουσας Δασικής Νομοθεσίας, αλλά και θέματα ηθικού χαρακτήρα. Οι περιορισμοί αυτοί δεν αφορούν μόνο τους πολίτες, αλλά κυρίως το κράτος και τις υπηρεσίες του, οι οποίες υποτίθεται πως προφυλάσσουν και προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον.
Πόσο ηθικό είναι να εκχερσώνει ένας πολίτης παράνομα δημόσιο δάσος, για να ικανοποιήσει ατομικές του ανάγκες, που έχουν σχέση με την καλλιέργεια της έκτασης, ή την ανέγερση κατοικίας, σε βάρος όλου του κοινωνικού συνόλου;
Πόσο ηθικό είναι ένας υπουργός να νομοθετεί αντισυνταγματικά την νομιμοποίηση των καταπατητών, ανεξάρτητα από την αιτία που προκάλεσε την παράνομο πράξη;
Πόσο ηθικό είναι να προσπαθούν υπουργοί, από το 2011, Αντισυνταγματικά, να νομιμοποιήσουν καταπατήσεις δημοσίων δασών, μέσα στα οποία χτίστηκαν κατοικίες πολλών συμπολιτών μας, οι οποίοι όμως μπορούν να πιέζουν την κυβέρνηση; Είναι λογικό μια κυβέρνηση να προσπαθεί, ενάντια στην νοημοσύνη των πολιτών, να καταστήσει νόμιμους ιδιοκτήτες καταπατητές που εκχέρσωσαν ομαδικά δάση για να χτίσουν παράνομες κατοικίες και που τώρα βαφτίζονται οικιστικές πυκνώσεις;
Στα παραπάνω ερωτήματα θα πρέπει να προσθέσουμε και τις παρακάτω μεταβλητές:
•Την Κλιματική Αλλαγή
•Την έκθεση τέτοιων εκτάσεων στον κίνδυνο της δασικής πυρκαγιάς, με γνώμονα την πυρκαγιά στο Μάτι.
•Την διάσπαση των δασικών οικοσυστημάτων
•Την απροσχημάτιστη επιβράβευση των καταπατητών
•Την υποχρέωση προς αυτούς που θα μας «κληρονομήσουν
•Την υποχρέωση του κράτους να αντιμετωπίζει με ισότητα τους πολίτες
Επιστρέφουμε λοιπόν, μετά την ηθικολογία στην πραγματικότητα και θέτουμε το ερώτημα:
Ποιος θα πρέπει να πληρώσει τους αγρότες που κατηγοριοποιούνται στο άρθρο 67 του νόμου 998/79 με τίτλο «Αγροί που άλλαξαν μορφή». Αυτή η ένταξη προϋποθέτει οι αγροί να ήταν καλλιεργούμενοι το έτος 1945 (ή το 1960) και σήμερα να έχουν δασική μορφή, με λυμένο το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, με συμβόλαια και μεταγραφή πριν τις 23 Φεβρουαρίου 1946.
Η «πληρωμή», ή «αποκατάσταση της αδικίας», θα μπορούσε να έχει τις εξής μορφές:
Την επανακαλλιέργεια της έκτασης, εφόσον αυτό δεν προκαλεί προβλήματα στην σταθερότητα του οικοσυστήματος, ή επηρεάζει θετικά την διαχείρισή του, όπως στην περίπτωση της διάσπασης της συνέχειας του δάσους, για λόγους αντιπυρικής προστασίας.
Την μορφή της αντικατάστασης της έκτασης με άλλη σε κοντινή περιοχή, ή σε άλλη με την σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη.
Την αποζημίωση του ιδιοκτήτη, από τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν σε ειδικό ταμείο από τα έσοδα που θα προκύψουν από του καταπατητές δασικών εκτάσεων.
Για την οποιαδήποτε μορφή αποζημίωσης ή αντικατάστασης θα χρειαστεί η εκτίμηση της αξίας της έκτασης, κάτι που είναι μάλλον εύκολο, με τις υπάρχουσες διαδικασίες.
Με τις 3 παραπάνω διαδικασίες, μπορεί να βρεθεί λύση στο πρόβλημα, ιδίως σήμερα που οι Δασικοί χάρτες έχουν καταγράψει πλέον τους «Δασωθέντες αγρούς» τουλάχιστον στο 50% της χώρας. Η έκταση του προβλήματος είναι πολύ μεγάλη και ξεπερνά το 5% των καταγραφέντων εκτάσεων στους Δασικούς χάρτες, ενώ οι δασικές εκτάσεις που άλλαξαν μορφή είναι πολύ λιγότερες. Όμως στο ισοζύγιο της αξίας μεταξύ εκχερσωμένων δασών και δασωθέντων αγρών, η αξία των πρώτων είναι πολλαπλάσια των δεύτερων.
Η διάθεση της πολιτείας να λύσει το πρόβλημα σε δίκαιη βάση, θα βρει συμπαραστάτη όλη την επιστημονική κοινότητα. Όμως η πολιτική της επιβράβευσης των καταπατητών θα βρει αντιστάσεις, ιδιαίτερα με την τάση που δείχνουν οι πολιτικοί να νομίζουν πως τα γνωρίζουν όλα και να επιδίδονται σε «προσωπικές εξυπηρετήσεις».

* Το παρόν κείμενο αποτελεί Εισήγηση, η οποία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο Ημερίδας με θέμα: «Αγροί που άλλαξαν μορφή – Λύση στην αδικία», την οποία διοργάνωσε η Γεωτεχνική Ενωτική Κίνηση, την 19η Μαρτίου 2019 στην Αίθουσα εκδηλώσεων του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών.